Er heerst een ernstige bedrijvigheid op het plekje op de Scheldekaaien. Ik zie een man met een fiets, een vrouw met een bezem, een fotograaf, een vrouw die geniet van de zon en wandelaars met hond. Ik vraag me af waarom de vrouw met de bezem de stenen schoonveegt. Maar het komt niet meteen in me op om het haar te vragen. Waarom niet? Het lijkt misschien gek, maar ik voel enige schroom. Hoe belangrijk ik het ook vind om de plaats in het openbaar te kunnen benutten en in contact te treden met de mensen die deel uitmaken van diezelfde ruimte, ik vind gesprekken vaak wat moeilijk. Ik dans dan liever, en laat de mensen die vragen hebben dan naar mij toekomen. Andersom ligt het dus wat moeilijker. Ik hoor een flard van een gesprek terwijl ik mijn dansschoenen aantrek. Waar ik enkel weken geleden nog een praatje maakte met de mannen die de plek klaarmaakten om het kunstwerk te kunnen ontvangen, is het vandaag blijkbaar zo ver. Het kunstwerk zal op zijn plaats gezet worden. Van al die weken hier op het plekje, is dit misschien wel het spannendste dat er zich ooit heeft afgespeeld.
Toegegeven, de storm van enkele maanden geleden was ook spannend. Maar dan enkel voor mezelf. Dit, de aankomst van het sculptuur, is spannend voor heel de omgeving. We praten hier niet meer over kleine moleculaire veranderingen in de lucht of de energie. We hebben het over een ingrijpende en blijvende wijziging aan de openbare ruimte. En bij de idee dat er straks een beeldhouwwerk naast me zal staan, voelt mijn eigen kleine actie een beetje als gepriegel aan. Maar ik blijf doorzetten en begin aan mijn wekelijks ritueel. De bewegingen voelen goed en ik voel dat er mensen stoppen om te kijken. Maar het feit dat ze stoppen en zichzelf nog maar de vraag stellen wat ik daar sta te doen, is al een wapenfeit. Ook beeldhouwwerken worden geboren uit (vele) kleine hoopjes klei, druppels brons of mini plastic particles. Het werk dat geplaatst wordt is "The Long Hand" van Sammy Baloji. Baloji is een Congolees kunstenaar. In zijn werk zien we zijn zoektocht naar de geschiedenis en het erfgoed van de Democratische Republiek Congo. Maar hij onderzoekt ook de gevolgen van de Europese, en dus ook Belgische, kolonisatie. Het is dus best spannend dat een kunstwerk van zijn hand hier in een Belgische havenstad zal staan. De frictie, hoe klein ook, die het zal veroorzaken zal voelbaar zijn in de omgeving van het werk. Ik kijk er naar uit. Gedurende het uur dat ik aan de sessie besteed, gebeurt er eigenlijk zeer weinig. Ik zie de twee mannen en de vrouw met de bezem wachten.
Na de sessie besluit ik dan toch te vragen of zij wachten op het kunstwerk.
Ze blijken van de organisatie 'Kunst in de Stad' te zijn. Een onderdeel van de werkingen van het Middelheimmuseum en de Stad Antwerpen, dat zich toelegt op werk in de openbare ruimte.
We hebben dus een zelfde voorliefde, bedenk ik me.
Ze coördineren de plaatsing van het werk. Ze zijn ook beheerder van de openbare collectie in Antwerpen.
De spanning rond de plaatsing is duidelijk voelbaar.
De kraanman, die ook het beeldhouwwerk vervoert, laat op zich wachten.
Een verantwoordelijke van het plaatsingsbedrijf komt ter plaatse om alles nog een laatste keer te checken. Er blijkt wat gruis te zitten in de opening waarin de sokkel van het beeldhouwwerk geplaatst zal worden.
Dat zorgt voor extra spanning. Want elke millimeter is nodig om de stabiliteit van het werk te kunnen garanderen.
De verantwoordelijke begint het gruis er met de hand uit te halen. En dit tegen de tijd.
Er wordt heen weer gefietst naar de straatzijde om te kijken of de kraanman in aantocht is.
En dan is het zo ver.
Het werk is gearriveerd.
De kraanman tilt het met veel behendigheid het werk op zijn plaats.
De manoeuvres die hij met de kraan maakt lijken zelfs een choreografie,
"The Long Hand" staat op het plekje aan de Schelde.
"The Long Hand" refereert aan verscheiden zaken, leer ik. Het vertelt het verhaal van Paul Panda Farnana, die als eerste Congolees afstudeerde aan een Belgische instelling voor hoger onderwijs. En later een belangrijke stem werd tegen de Europese Koloniale verdrukking. En het verwijst ook naar een uitdrukking van Lode Craeybeckx, een voormalig Antwerps burgemeester. "Een Antwerps burger hoeft alleen maar zijn hand in de Schelde te steken om zich met de wereld te verbinden." Ik kan het enkel met hem eens zijn op dat vlak. Het is niet voor niets dat ik zelf ook deze plek had uitgekozen voor mijn eigen kleine onderzoek. In het werk zelf zitten ook verwijzingen naar de verbinding tussen Antwerpen en Congo. De gekleurde 3D objecten (kralen), op het overigens zwart werk, leggen de zeeroute af tussen Antwerpen en Congo.
Maar welke referentie echt het meest tot me spreekt is de verwijzing naar de 'lukasa'. Een houten artefact dat in Zuid Congo gebruikt wordt bij het vertellen van verhalen en herinneringen. Het fungeert eigenlijk als neerslag, als verzameling aan geschiedenis die oraal verder wordt doorgegeven.
En dat is ook het opzet van dit werk.
Dat mensen die verzamelen door plaats te nemen rond het beeldhouwwerk, elkaar ontmoeten en vertellen tegen elkaar.
En nog voor het kunstwerk plechtig wordt ingehuldigd, lijkt het zijn magie al te verspreiden.
Een buurtbewoonster komt zeer geïnteresseerd kennismaken met het werk.
Ze stelt vragen, waardoor ik de kans heb om mee te luisteren.
Ze trekt foto's, waardoor ik nieuwe focuspunten ontdek.
En ze stapt op me af om me te vragen of ik de kunstenaar ken.
Zo geraken we aan de praat en leer ik dat zij zelf ook kunstenaar is. Ze vertelt honderduit en is tegelijk zeer nieuwsgierig naar mijn eigen beweegredenen om kunsteducatie te studeren.
Ze had me al wel eens gezien, daar op dat plekje.
En zo vertelden we dus aan elkaar.
En zo werd dit plekje voorgoed een andere plek.
Verwijzingen en bron:
Sammy Baloji, "The Long Hand", geraadpleegd op 2/06/2022, van https://middelheimmuseum.be/nl/sammy-baloji
Comments